“MOBBİNG NEDİR? NE DEĞİLDİR? ”

Mobbing, bir veya birkaç kişi tarafından diğer bir kişiye yönelik olarak; kasıtlı, sistemli bir şekilde düşmanca ve ahlakdışı bir iletişim kullanılarak uygulanan bir psikolojik terördür.  Mobbing;  mağdurların kendilerine olan güvenine ve öz- saygısına sürekli ve acımasız bir saldırıdır.  Mobbing;   (psikolojik şiddet) bir kişinin, diğer insanları kendi rızaları ile veya rızaları dışında başka bir kişiye karşı etrafında toplaması ve sürekli kötü niyetli hareketlerde bulunma, ima, alay ve karşısındakinin toplumsal itibarını düşürme gibi yollarla, saldırgan bir ortam meydana getirerek onu işten çıkmaya zorlamasıdır.

Mobbing uygulayan kişilerin çoğunlukla ortak özellikler göstermesi elbette tesadüften ibaret değildir. Kabadayılık olarak adlandırılabileceğimiz mobbing, uygulayan ve uygulanan kişiler üzerinde çeşitli etkilere de neden olmaktadır.

Özellikle kutuplaşmanın yoğun olarak görüldüğü gruplarda, güçlü olanların, güçsüz olanlara sıklıkla uyguladığı bir durumdur. Son zamanlarda psikoloji, sosyoloji ve hukuk başta olmak üzere disiplinler arası çalışılan bir konu haline gelmiştir.

Kabadayılık olarak bilinen mobbing, fiziksel aktivite içermemektedir. Mobbing duygusal saldırının ta kendisidir. Irk, yaş ve cinsiyet ayrımı yapmaksızın rahatsızlık verme, kötü davranış gibi yollarla bir kişiye yapılan saldırganlıklara mobbing denir. Tamamen sosyal olarak ve psikolojik olarak etki etmeye bağlıdır. Mobbingin kendi içerisinde çeşitleri bulunmaktadır. Bunlar; düşey psikolojik taciz (üst konumdan astlara), yatay psikolojik taciz (benzer görevlerdeki kişiler arasında), dikey psikolojik tacizdir (çalışanın yöneticiye).

MOBBİNG NE DEĞİLDİR?

ü  İş hayatında yaşanan her çatışma bir mobbing vakası değildir.

ü  Mobbing bir çözümsüzlük içermez, doğru tespit edildiği durumda; belirsizlik taşımaz.

ü  Mobbing vakalarında; ilgili sosyal çevre ve toplum artık duyarsız değildir.

ü  Bu tür bir saldırıya uğrayan kişi yalnız değildir.

ü  Konuşulmaması gereken ve sindirilmesi gereken bir durum hiç değildir.

MOBBİNG MAĞDURLARININ GENEL ÖZELLİKLERİ NELERDİR?

Genelde yaratıcı, başarılı, donanımlı, yüksek mevkiler için potansiyel oluşturan çalışkan ve dürüst kişilerin mobbinge maruz kalma olasılığı yüksektir. Bununla birlikte, politik davranmayı bilemeyenler, başkalarının çıkarlarına tehdit oluşturan kişiler, ayrıca işleri istenilen nitelikte yerine getiremeyen performansı düşük kişiler de mobbinge maruz kalabilmektedirler. Kronikleşmiş düşük performans ve motivasyona sahip uyumsuz kişiler adeta başkalarını kendine mobbing uygulamaya zorlar. Özellikle bir gruba üye olmayan yalnız kişilerin mobbinge karşı güvenli oldukları da pek söylenemez. Mobbinge maruz kalan kişiler, kendilerini yalnız, yetersiz, dışlanmış ve yabancılaşmış hissederler.

MOBBİNG UYGULAYANLARIN BELLİ BAŞLI ÖZELLİKLERİ NELERDİR?

Patron olarak yaptıklarını hak görmesi, şişirilmiş benmerkezcilik,  çocukluk travmaları, güç konusunda hırslı, o kurum ya da birim için vazgeçilmez olduğunu düşünen, ayrıcalıklı olmak isteyen, kendine güven ve benlik değerlerinde boşluklar olan, başkaları üzerinde kontrol kurarak otoriter hissetmeye ihtiyaç duyan, aile yaşantılarından memnun olmayan, mesleki deneyimleri oldukça iyi ancak teorik bilgi eksiklikleri bulunan kişiler, çıkar odaklıdırlar, iktidar ve itibar açlığı hissederler, yetkiyi ve gücü paylaşmak istemezler, farklılıklara değer vermezler, empatileri zayıftır, nevrotiktirler, narsistirler, kıskançlık ve haset gibi özellikleri vardır. Başkalarının üstün yanlarını ve başarılarını hazmedemezler. Kendi eksiklerini ve yetersizliklerini başkalarını küçük düşürerek ve itibarsızlaştırarak telafi etmeye çalışırlar.

KİMLERE MOBBİNG İZLEYİCİLERİ DENİR?

Mobbing izleyicileri ise mobbing sürecini algılayanlardır. Bunlar mobbinge ilgi gösteren, mobbinge ilgisiz kalan ve mobbinge karşı olanlardan oluşmaktadır. Mobbinge ilgi gösterenler mağdura uygulanan davranışlardan zevk alırlar, kısmen destek verirler, birçok duruma göz yumarlar. Mobbinge ilgisiz kalanlar, her iki tarafa da uzaktırlar. Mobbinge karşı olanlar ise, empati kurarlar, mobbing sürecinin oluşturduğu gergin havadan rahatsızdırlar ve mağdura yardımcı olmaya çalışırlar.

MOBBİNG SONUCU NE GİBİ STRES YAŞANIR? MOBBİNG VE STRES ARASINDA NASIL BİR İLİŞKİ YAŞANIR?

Mobbing sürecinin başlaması ile birlikte çalışanın yaşadığı stres giderek artmakta ve kronik bir hale gelmektedir. Çalışanlar,  mobbing nedeni ile yaşadıkları stresi dengelemekte zorlanmakta ve genellikle hasta olmaktadır. Mobbing ve stres arasında oldukça kuvvetli bir ilişkinin olduğu düşünülmektedir. Stres; insanın içinde bulunduğu ortam ve iş koşullarının onu etkilemesi sonucunda vücudunda özel ve biyokimyasal salgılar oluşarak söz konusu koşullara uyum için düşünsel ve bedensel olarak harekete geçme durumudur. Olumlu stres; bireyi motive eder, başarı duygusunu güçlendirir ve iş tatminini yükseltir. Ancak bireyin başarısı için gerekli olan bu stresin yoğunluk ve şiddetini kontrol altında  tutmak gerekir. Yoğunluk ve stres aşırı olduğunda bireyde tükenme meydana gelebileceğinden performansında da hızlı bir düşüş yaşanır. Bireysel faktörler, çalışanların iş ortamında yaşadıkları stresin şiddetini önemli ölçüde etkiler. Çalışan sağlığının bedensel ve ruhsal açıdan iş yaşamından kaynaklanan çok yönlü stresin etkisi altında kaldığı açıktır. İş yaşamının doğurduğu en önemli stres kaynaklarından birisi de insanlar arası ilişkilerdir. İnsan ilişkilerinin yoğun yaşandığı örgütlerde çalışanların karanlık yönü olarak ortaya çıkan mobbing sonrasında oluşan stres çalışanların performansını düşürmektedir. Mobbing eylemine neden olan rol belirsizliği, aşırı iş yükü ve küçülme gibi örgütsel değişimler de çalışanlar üzerindeki stresi artırmaktadır. Bireyin rolleri konusunda yeterli bilgisinin olmaması durumunda rol belirsizliği görülür. Eğer işin amaçları yeterince tanımlanmamışsa ve birey ne yapacağını bilemiyorsa stres kaçınılmaz olacaktır. İşini kaybetme korkusu bireyin benlik duygusunun azalmasına yol açabilmektedir.

MOBBİNGE UĞRAYAN KİŞİLERİN İŞ YAŞAMINDA NE GİBİ DEĞİŞİKLİKLER OLUR?

Mobbing sürecinin ilk aşamasında baş gösteren konsantrasyon bozukluğu, üzüntü duyma, Stres  Sosyal stres  Sosyal çatışma  Mobbing  ağlama ve uyku bozuklukları gibi semptomlar mağdurun iş yaşamını olumsuz yönde etkilemektedir. İkinci aşamadaki etkiler, mobbing eylemlerine uzun süre hedef olan mağdurlarda görülmektedir. Bunlar; yüksek tansiyon, kalıcı uyku bozuklukları, konsatrasyon güçlüğü, aşırı kilo alma veya zayıflama, depresyon, işe geç kalma, işyerinden kaçma isteği ya da sık rapor alma gibi semptomlardır. Mobbing ikinci ve üçüncü aşamasında mağdurlar kendilerini koruyacak durumda değildirler ve iş yapamayacak haldedirler. Üçüncü aşamada ileri derecede depresyon, kalp krizleri, panik ataklar, kazalar, intihar girişimleri ve şiddet gibi bazı eğilimler ortaya çıkar. Ev yaşamlarının akseden sorunları kısır döngüye girer.

AİLE VE EVLİLİK HAYATINDA GÖRÜLEN MOBBİNG TÜRLERİ NELERDİR?

Günümüzde iş hayatı için kullanılan mobbing ev hayatında da yaygın olarak karşımıza çıkmaktadır. Ortamda maruz kalınan psikolojik baskı, yıldırma, yok sayma, kötü davranma olarak nitelenen mobbing; çocukların, kadınların, hatta kimse kabul etmese de erkeklerin de uğradığını görmekteyiz.

Çocuklar ve gençler derslerinde başarısızlık söz konusu olduğunda buna maruz kalmakta, aldıkları notlar küçümsenmekte, akılsız olarak nitelendirilmekte, bilgisayarı, cep telefonu elinden alınmakta ve sürekli olarak ders çalışması konusunda uyarılarak psikolojik bir baskı altında alınmaktadırlar. Aynı durum ev içinde kurallara uyup uymama konusunda ortaya çıkmakta, kuralların dışına çıktığı zaman üzerine gitmekte, anne baba varsa evde abi-abla bir araya gelmekte ve iyice üzerine gitmektedirler.

Kadınların karşı karşıya olduğu mobbing, bundan biraz daha farklı olmaktadır. Evde yoğun iş yüküne maruz kalmakta, sorumlulukları arttığı halde kendisine yardım edilmemekte, kilosu alay konusu edilip, davranışları sürekli eleştirilmekte, arkadaşları ile bir arada olmak istediğinde tepki almakta, kendisini geliştirmek için kursa gitmek istediğinde problem yaşamakta, kendisini ifade etmek istediğinde ise söyledikleri kimse tarafından dinlenilmeyerek sindirme davranışlarına maruz bırakılarak kişiliği baskı altında tutulabilmektedir.

Erkeklerin yaşadığı mobbing, daha örtülü olarak ortaya çıkmaktadır. Evde karısı, çocuğunu yanına alıp yatmakta, cinsel ilişki yokluğu ile cezalandırılmakta, sürekli olarak ne kadar kötü bir insan olduğu, evini sahiplenmediği sözlerine maruz kalarak kendi kendisinden nefret etmesi sağlanabilmektedir. Birlikte olmak istediği zaman eşi kendisine uzak durmakta, çocukları kendisi ile birlikte vakit geçirmek istememekte, ev içinde kendisini yalnız ve uzaklaştırılmış hissetmektedir. Bu nedenle ev için tek faydasının para kazanmak olduğunu hissetmektedir. Bütün bu yaşananlar ev içinde az ya da çok olabilmekte kişiler farkında olmadan kendilerini bu hayatın içinde bulabilmektedirler. Bu yüzden de işte yaşadıkları mobbingin farkına varamamakta ve bunu normal hayatın bir parçası olarak görmektedirler. Sonuç olarak mobbing ne şekilde yaşanırsa yaşansın kimse kazançlı çıkmamakta ve evdeki herkes bu durumdan zarar görmektedir.

Mobbing ile Nasıl Başaçıkarım ?

Özsaygının geliştirilmesi, algılama stratejileri geliştirmek, ruh sağlığını koruma becerilerini geliştirmek, mesleki becerilerini artırmak, sosyal destekler edinmek, çatışmayı yönetmek, örgüt iklimini yenilemek, yönetim değerlerinin yeniden yapılandırılması mobbinge başa çıkmada yapılabilecekleri arasındadır. Diğer taraftan yasal yollara başvurmak ve sendikal hakları kullanmakta önemlidir.

Aynı zamanda, Çalışma hayatı ve sosyal güvenlik hakkında her türlü soru, öneri, eleştiri, ihbar, şikâyet, başvuru ve talepleri, etkin ve hızlı bir biçimde çözüme kavuşturabilmek amacıyla kurulan Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezinin "ALO 170" hattından mobbing mağdurlarına da hizmet vermektedir.

Genelge hükümleri çerçevesinde, mobbinge uğrayanlara destek sunulması ve şikâyetlerin değerlendirilmesi için Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezinde çalışma psikologunu görev yapmaktadır.

Uzmanlar, mobbingle karşı karşıya kalan mağdurların, maruz kaldıkları olayları not etmelerini, yaşananlara ilişkin şahit bulmalarını ve mobbing uygulayan kişilerle açık açık konuşulmasını öneriyor. Bu tür olaylara ilişkin deneyimler, mağdurların mobbing yapanlara "şikayetçi olacaklarını bildirmeleri" halinde tacizlerin davranışlarına son verdiklerini ortaya koyuyor.

Eğer Sizde “mobbing mağduru” iseniz mutlaka bir uzman psikologtan profesyonel yardım alınız.

MYLİFE PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK

                       VE

 KOÇLUK MERKEZİ : 0505 767 58 85

                                                                       Dr. Ayşim Çulfa

                                                                       Yaşam Koçu